У розных краінах свету палітычныя дзеячы ды інстытуцыі выказвалі сваю падтрымку змаганню беларусаў за свабоду і дэмакратыю.
11 лістапада палякі адзначаюць Дзень Незалежнасці. Гэта самае галоўнае дзяржаўнае свята краіны.
Наш фатограф Аляксандр Валодзін пабываў на святочнай імшы, паслухаў прэзідэнта Анджэя Дуду, убачыў Marsz Niepodległości польскіх нацыяналістаў, а таксама зрабіў фота з антыфашысцкай дэманстрацыі.
9 лістапада ва ўсім свеце адзначаецца Міжнародны дзень супраць фашызму, расізму і антысемітызму. Менавіта ўначы 9 лістапада 1938 года ў Германіі і Аўстрыі прайшла серыя габрэйскіх пагромаў. «Крыштальная ноч», якую ўчынілі нацысты, стала першай масавай акцыяй гвалту Трэцяга рэйха супраць габрэяў.
Пра фашызм у ХХІ стагоддзі, талерантнасць беларусаў і захапленне падлеткаў правай ідэалогіяй, паразмаўлялі з анархістам Раманам Халілавым.
Сцісла ў размове:
– Тое, што СССР – краіна, якая перамагла фашызм, савецкі міф. Саюз адолеў не фашызм, а фашысцкія краіны, бо перамагчы ідэалогію немагчыма, можна адолець толькі яе прыхільнікаў.
– У Еўропе папулярнасць набіраюць так званыя «новыя правыя», якія адмовіліся ад радыкальнай рыторыкі. Яны не ўскідваюць руку ў нацысцкім вітанні, яны не распавядаюць, што габрэяў трэба паліць у печках. Гэтыя людзі кажуць, што яны не супраць мігрантаў, проста яны не хочуць, каб іншаземцы жылі менавіта ў іх краіне. Новыя правыя сцвярджаюць, што яны не расісты, а проста людзі, якія любяць сваю краіну. Такі фашызм у чалавечым абліччы.
– Тое, што беларусы самая талерантная нацыя – відавочнае перабольшванне. У мяне ярка выражаная каўказская знешнасць і ў Беларусі (у адрозненні, напрыклад, ад Украіны) я неаднойчы сутыкаўся з праявамі ксенафобіі і расізму. Але важна, што яны не маюць інстытуцыйнага характару.
– Як фашысты прыходзяць да ўлады? Яны даюць простыя адказы на побытавыя пытанні. Яны тлумачаць як вырашаць праблемы людзей без складаных схемаў, якія зоймуць гады. Ультраправыя мімікруюць пад тое, што культурныя, адукаваныя і нікога не збіраюцца паліць.
Слухайце падкаст:
У Беларускім моладзевым хабе ў Варшаве ў чацвер адбылася сустрэча «Уплыў беларускай літаратуры». Правяла яе літаратуразнаўца, перакладчыца і выкладчыца беларускай літаратуры Марына Казлоўская. Мерапрыемства праводзілася ў межах месяца беларускай літаратуры. Па словах арганізатаркі, мэта — падзяліцца ведамі аб беларускай літаратуры і ўвогуле пабачыць, наколькі гэта патрэбна аўдыторыі. Як расказала Марына Казлоўская, колькасць удзельнікаў мерапрыемства і іх зацікаўленасць у вывучэнні беларускай літаратуры можа стаць нагодай для далейшага правядзення падобных мерапрыемстваў.
Падчас сустрэчы абмяркоўваліся шэраг тэм. Асноўнай сталі праблемы, з якімі сутыкалася і сутыкаецца беларуская літаратура. Размова ішла ў фармаце дыялога з прысутнымі і беларусы дзяліліся сваімі меркаваннямі, чаму ім часам цяжка было вывучаць родныя творы ў школе, бо, вядома, што першае знаёмства з беларускімі творамі ў большасці адбылося менавіта там. Як адзначыла спадарыня Марына, відавочная праблема з недахопам узроўню валодання мовай для эфектыўнага вывучэння літаратуры, а таксама з падборам саміх тэкстаў. Большасць з іх з’яўляюцца вельмі цяжкімі для вывучэння дзецьмі, гэта ў асноўным тэксты пра вайну альбо іншыя творы, якія маюць высокую каштоўнасць, але для вывучэння якіх патрэбныя добрыя веды аб беларускай гісторыі. Большасць з гэтых праблемаў – гэта праблемы падыхода беларускай сістэмы адукацыі да выкладання дзецям беларускай мовы, літаратуры і гісторыі.
На мерапрыемстве, праведзеным Марынай Казлоўскай можна было даведацца пра іншы бок беларускай літаратуры і цікавыя творы, з якіх варта пачаць вывучэнне літаратуры, каб не страціць да яе цікавасць. Літаратуразнаўца прапануе тым, каму пакуль цяжка даецца беларуская мова, не пачынаць адразу з класікі, а пачаць з твораў на трасянцы, а менавіта з кніг аўтаркі Камілы Цень, а потым можна пераходзіць і да больш глыбокіх, але ўсё яшчэ забаўляльных тэкстаў Людмілы Рублеўскай альбо Валера Гапеева. Пасля можна пераходзіць і да Альгерда Бахарэвіча.
Даволі цікавая, але часам невядомая беларусам частка беларускамоўнай літаратуры – гэта пераклады замежных тэкстаў. Па словах Марыны Казлоўскай, у Беларусі ўжо склалася школа літаратурнага перакладу і ёй ёсць што прапанаваць чытачу. На сённяшні момант перакладзена ўжо шмат і класічных твораў, напрыклад Оруэла альбо Хемінгуэя, і больш сучасная літаратура шырока прадстаўленая, у тым ліку і такіх краінаў як Літва альбо Ізраіль. Тыя, каму цікава даведацца пра некаторыя з перакладзеных замежных твораў, могуць азнаёміцца з адмысловай прэміяй імя Шэрмана, арганізаванай ПЭН-цэнтрам. Так можна знайсці найлепшыя пераклады замежнай літаратуры на беларускую мову.
У цэлым, паводле Марыны Казлоўскай, беларуская літаратура зараз перажывае цяжкія часы, але паволі пачынае зноў адраджацца. На яе думку, тое, што адбывалася з літаратурай пасля 2020 года, інакш як пагромам назваць нельга, але, зараз ідзе адраджэнне літаратуры ў эміграцыі.
«Беларуская літаратура – жывая з’ява. Безумоўна з’яўляюцца новыя пісьменнікі, у літаратуру прыходзіць моладзь і прыносіць тэмы, якія былі не да ўяўлення яшчэ некалькі год таму. Яны дазваляюць сабе эксперыменты, мастацкія выказванні і гэтак далей. Я не веру ў тое, што літаратура можа быць мёртвай, калі ёсць жывое грамадства».
Падрабязней:
«Движбот» – гэта бяспечны інструмент, які з дапамогай нескладаных механікаў дазваляе мяняць Беларусь. Менавіта так апісвае свой праект Каардынацыйная Рада. Схема працы выглядае вельмі проста. Карыстальнік падпісваецца на бот у тэлеграме ці вайберы, пасля чаго некалькі разоў на тыдзень атрымлівае заданні, якія трэба выканаць максімальна аператыўна. Заданні розныя: ад падтрымкі сем’яў палітзняволеных да блакіроўкі прапагандыстаў у сацыяльных сетках.
Пра тое, колькі людзей у сённяшнях умовах гатовы праяўляць актыўнасць унутры Беларусі, паразмаўлялі з кіраўніцай праекту «Движбот», заснавальніцай «моладзевай фракцыі» у Каардынацыйнай Радзе Ганнай Краўчанка.
Сцісла ў размове:
– Было б дзіўна, каб уся тая салідарнасць, якую мы бачылі ў 2020, знікла за тры гады праз пагрозы рэпрэсій. Натуральна, што ціск з боку дзяржавы змяншае ўзровень актыўнасці людзей. Але беларусы ўнутры краіны не перасталі дзейнічаць, проста цяпер гэтая дзейнасць стала непублічнаю.
– Цягам года да бота далучылася тысяча чалавек. Агулам удзельнікамі нашага праекту з’яўляецца 23 тысячы беларусаў. Палова карыстальнікаў бота знаходзіцца непасрэдна ў Беларусі, палова – прадстаўнікі дыяспары.
– Год таму бот прызналі экстрэмісцкім, пасля гэтага актыўнасць карыстальнікаў у Беларусі знізілася ў два разы. Але тут варта адзначыць, што, калі чалавек адпісваецца ад бота, гэта не азначае, што ён перастае дзейнічаць.
– Наша задача – падказваць людзям, дзе яны могуць прадэманстраваць сваю неабыякавасць, як зрабіць сваю краіну трошкі лепш проста зараз. Дарэчы, навіны нам у гэтым не дапамагаюць, бо калі іх чытаеш, падаецца, што ўжо няма ніякай надзеі.
– Па дадзеных на студзень 2023 удзельнікі бота выканалі больш за 500 тысяч заданняў. Найбольш актыўна людзі блакуюць прапагандыстаў у сацыяльных сетках. Гэта нескладана і галоўнае максімальна бяспечна. Але многія таксама пішуць палітвязням, дапамагаюць іх сваякам.
Летам гэтага года ў выбітнага беларускага паэта Уладзіміра Някляева выйшла кніга «Sam». У перакладзе на беларускую яе назва гучыць як «Адзін»: паводле аднайменнага верша, з якога і распачынаецца паэтычнае падарожжа ў творчыя сусветы Някляева.
Мы пагараталі двухмоўнае выданне (кніга выйшла па-беларуску і па-польску) і пагаварылі пра яго з Уладзімірам Някялевым.
Някляеў. Адзін.
Чужы чужым — яны знайшлi свайго,
Не свой сваiм — яны пайшлi з чужымi,
Не тузайся нi з тымi, нi з другiмi.
Як ты адзiн — ты больш за аднаго.У высi птушка,
Рыба ў глыбiнi,
Вандроўнiк на фантомным небакраi,
Як ты адзiн — ты не змарнуеш днi
На тое, каб спазнаць законы зграi.Як ты адзiн — аднойчы ўночы ты,
Угледзеўшы iмгненны след каметы,
Уцямiш таямнiцу пустаты,
З якой Гасподзь саткаў усе Сусветы.Як ты адзiн — ты боскай тканкi нiць
У вушка голкi зловiш i, быць можа,
Пустое станеш ткаць, пустое шыць, —
Як ты адзiн,
Як Бог у тым паможа.
Беларусы, якія жывуць ва Украіне амаль у адзін голас кажуць, што за больш як паўтара года паўнамаштабнай вайны з Расіяй, якая пачалася ў тым ліку і з тэрыторыі Беларусі, не сутыкаліся нажыва з хэйтам на свой адрас ад звычайных украінцаў. Але вось у інтэрнэце часам узнікаюць сапраўдныя цкаванні ўсіх без разбору ўладальнікаў беларускага пашпарту. Ці ёсць гэта пашыранай думкай ва ўкраінскім грамадстве? Украінская журналістка, якая даследавала тэму хэйту беларусаў ва Украіне Наталля Пазняк-Хаменка сцвярджае, што гэтыя хвалі хэйту запускаюцца з-за ўсходняй мяжы і Украіны, і Беларусі і маюць на мэце пасварыць украінцаў з найбліжэйшымі суседзямі. Сваімі высновамі спадарыня Наталля падзялілася з нашым радыё.
З аднаго боку зразумець прыроду гэтага хэйту магчыма. Таму што, калі ў нас пачалася вайна і калі, асабліва летась, пачаліся рэгулярныя абстрэлы з боку Беларусі і менавіта тое, што на Кіеў (расійскія) войскі зайшлі з боку Беларусі, што Лукашэнка на той час цалкам падтрымаў дзеянні Пуціна і стаў ягоным памагатым, цалкам надаў сваю тэрыторыю для вайсковых дзеянняў, таму гэтае стаўленне да назвы Беларусь неяк аўтаматычна адбілася і на саміх беларусах.
Але разам з тым хачу сказаць, што вайна – гэтае паўнамаштабнае ўварванне, пачалася ў нас 24 лютага. А вось гэтая хваля хэйту пачалася недзе ў траўні-чэрвені. Я за гэтым назірала, і ў мяне склалася трывалае пачуццё, што гэта мэтанакірваная такая, як зараз модна казаць, інфармацыйна-псіхалагічная спецаперацыя (ІПСА), адмыслоўцы якой, мы самі разумеем, сядзяць ці на Лубянцы, ці яшчэ недзе, але дакладна не ва Украіне і не ў Беларусі.
Прычым, цікава, што я стасавалася на гэтую тэму са сваімі сябрамі, якія нібыта нармальныя, адэкватныя, патрыятычныя і не схільныя да такіх маніпуляцыяў. Але яны таксама былі схільныя ўсіх беларусаў лічыць аднолькавымі.
Я пачала даследаваць гэтую тэму. І пачала адасабляць: разумееце, калі ў каментарах, калі ў аргументах людзей паўтараюцца практычна даслоўна адныя і тыя самыя фразы, адныя і тыя самыя фармулёўкі, то ты пачынаеш думаць, што гэта ўсё не выпадкова, што гэта не думка чалавека, а гэта недзе пачутае, і яно проста рэтранслюецца.
Хачу сказаць, што такія хвалі спрэчак былі і з украінскага боку, і з беларускага – хвалі ўзаемных прэтэнзіяў. З беларускага боку, напрыклад, былі прэтэнзіі, што «вы ўвесь час працавалі з Лукашэнкам, у 2019 годзе 67% украінцаў падтрымлівалі Лукашэнку і лічылі яго эфектыўным прэзідэнтам, вы ў 2020 годзе, калі ў нас пачаліся такія рэпрэсіі, усё адно не спынілі з ім стасункі, працягвалі гандляваць» і гэтак далей. З боку Украіны было тое, што «вось у вас не такая была рэвалюцыя, не такія былі пратэсты, вось мы свайго дамагліся, а вы свайго не дамагліся» і гэтак далей і да таго падобнае.
І бачна, што гэта разганяецца штучна. Я зразумела: каму гэта выгадна, каму выгадна пасварыць нас? Адназначна, што гэта ўсё была інфармацыйна-псіхалагічная спецаперацыя, якая запускалася з Масквы праз дасяжныя ім сродкі. І, паколькі мы, асабліва беларусы, а украінцы таксама, знаходзяцца практычна ў адным інфармацыйным полі дагэтуль з расійцамі, вельмі шмат такіх укідаў, якія ідуць праз Тэлеграм, праз Вайбер, праз іншыя дадаткі, яны так ці інакш працуюць.
Зараз гэтая хваля сцішылася. Калі ў яе няма такога штучнага падсілкавання ў інтэрнэце, людзі спакойна стасуюцца. Людзі ў нас ведаюць і пра Полк Каліноўскага, і пра загінулых беларускіх герояў – у нас імёнамі беларускіх герояў называюць вуліцы, мы ведаем пра Жызьнеўскага, які ёсць Героем Украіны. Мы шануем сапраўдных беларусаў, якія змагаюцца, якія ваююць за сваю незалежнасць. І мне здаецца, што, усё ж, мы навучіліся трошачкі адасабляць беларусаў, якія выходзяць пад бел-чырвона-белымі сцягамі, і, як у вас кажуць, лукашыстаў, якія ходзяць пад дзяржаўнымі зялёна-чырвонымі сцягамі з вышыўкаю – савецкімі.
Таму мы шчыра зычым вам, каб, усё ж, і мы адолелі свайго ворага, і вы адолелі свайго ворага. Таму што вораг у нас адзін. Гэта тое, што, мне здаецца, разумеюць усе.
Цалкам размову з Наталляй Пазняк-Хаменка слухайце ў плэеры ніжэй:
Фотапартрэты палітвязняў – пенсіянераў і людзей пажылога ўзросту, якія з палітычных прычын апынуліся за кратамі ў Беларусі, прадстаўлены на выставе “Сумленнасць, мудрасць, годнасць” у беластоцкім хабе “Новая зямля”. Экспазіцыя адкрылася ўвечары 7 лістапада, а яе ініцыятарам выступіла Асацыяцыя палітвязняў “Да волі”. Распавядае Уладзімір Лапцэвіч.
Імёны і прозвішчы пажылых палітвязняў з фотапартрэтамі і без вывешаны на сценах хаба. Сярод іх як вядомыя палітыкі і грамадскія дзеячы, напрыклад, Мікола Статкевіч, Рыгор Кастусёў, Уладзімір Мацкевіч, альбо людзі, якія яскрава праявілі сябе падчас беларускай рэвалюцыі 2020 года, напрыклад, Алена Гнаук ці Уладзімір Гундар, так і тыя, хто мала вядомы шырокай грамадскасці. Больш таго, не пра ўсіх вядомыя падрабязнасці і нават няма іх фотаздымкаў.
Выстава прымеркавана да трэцяй гадавіны першага “Маршу мудрасці”, які прайшоў у Беларусі ўвосень 2020 года. Цягам некалькіх месяцаў на падобныя маршы выходзілі людзі сталага веку, каб выказаць свой пратэст дзяржаўнаму гвалту і тэрору. Ідэя правесці выставу з’явілася каля месяца таму, распавядае Рэгіна Лавор, сябра Асацыяцыя палітвязняў “Да волі”.
“Прыблізна месяц таму ўзнікла ідэя падтрымаць палітвязняў-пенсіянераў, людзей сталага ўзросту, і гэта былі мерапрыемствы да гадавіны “Марша мудрасці”, які праходзіў у Мінску, у іншых гарадах Беларусі. Напачатку кастрычніка 2023 года адбыліся мерапрыемствы ў Беластоку, у Варшаве, якія ўздымалі тэму палітвязняў-людзей сталага ўзросту, каб звярнуць увагу грамадскасці, кіраўніцтваў замежных краін на тое, што ў Беларусі вельмі цяжкае становішча ў людзей сталага ўзросту, якія кінутыя за краты, якія не маюць магчымасці лячэння, пазбаўлены медыцынскага забеспячэння. Надалей мы проста вырашылі, што гэта праца не павінна згубіцца, што трэба аб гэтым гаварыць. Трэба, каб людзі бачылі гэтыя фотаздымкі, цікавіліся лёсам гэтых людзей. Таму Беларуская асацыяцыя палітвязняў “Да волі” сумесна з Беларускім хабам “Новая зямля” арганізавалі і правялі гэту выставу. Не ведаю, колькі, але напэўна, якісьці доўгі час гэтыя фотаздымкі будуць знаходзіцца тут у Беларускім хабе і спадзяюся на тое, што ўдзельнікі розных мерапрыемстваў зацікавяцца лёсамі гэтых людзей, знойдуць якіясь магчымасці, каб таксама іх падтрымаць ну хаця б ліставаннем”.
На адкрыцці выставы выступіў і былы палітычны вязень сталага ўзросту з Брэсцкай вобласці, які сёлета пасяліўся ў Беластоку. Ён распавёў пра палітзняволеную Алену Гнаук, некаторыя падрабязнасці брэсцкай “карагоднай справы” і зачытаў верш, напісаны ім падчас знаходжання ў папраўчай установе адкрытага тыпу.
“Я даўно ведаю Алену Гнаук, недзе з 90-х гадоў. Калі мы стаялі ў Пружанах, яна прыбегла да нас на Прыпынак перамен і запыталася, чаго мы там стаім, трэба ехаць у Берасце. У Берасце было першае прымяненне вадамёта, “карагодная справа”, па якой пацярпела вельмі шмат людзей, сярод якіх вельмі шмат пружанцаў, якія таксама сядзелі – хто на “хіміі”, хто на зоне, і многія выехалі з Беларусі за межы краіны.
Алене спачатку далі тры гады “хіміі”, а потым з-за таго, што актыўна сябе паводзіла трапіла на зону. У такім узросце сядзець вельмі складана.
На святло ў турэмным пакоі
Заляцеў матыль.
Прыгожы, экзатычны матыль,
Што ты шукаеш у турэмным пакоі?
Сэрца паэта?
Выпускай матыля ў непраглядную цемру,
У ноч, на волю”.
Паводле грамадскага і палітычнага дзеяча Вячаслава Сіўчыка, сапраўдная колькасць палітзняволеных у Беларусі значна адрозніваецца ад таго, што кажуць праваабарончыя арганізацыі.
“Я ведаю больш 200 палітвязняў асабіста. Навогул, колькасць палітвязняў вельмі вялікая. Хутчэй за ўсё іх больш 10 тысяч. Нам не ўдалося да гэтага часу праламіць тую сцяну, якая была створана яшчэ КДБ наконт прызнання палітвязняў. Так робяць, што ў нас увесь час вось гэтая афіцыйная лічба паўтары тысячы і, я баюся, што хутка галаву разаб’ю аб гэту сцяну, бо ніяк не ўдаецца паварушыць. А гэта тысячы і тысячы людзей”.
Адным з такіх дзеянняў у падтрымку палітвязняў сталага ўзросту стала напісанне для іх паштовак ручной работы з нагоды навагодніх святаў. Гэта можна было зрабіць падчас і адразу пасля адкрыцця выставы. Таксама на імпрэзе ў выкананні дзяўчынкі-падлетка, якая з’яўляецца лаўрэатам нацыянальных конкурсаў і фестываляў, прагучалі беларускія цымбалы.
Падрабязней:
Ва Украіне пачынаецца фестываль дакументальнага кіно з назваю «1084 На мяжы». Гэта ўжо другі фестываль, першы адбыўся год таму. Сёлета падзея пройдзе ў пяці гарадах Украіны, а пачнецца сёння а 18-й гадзіне ў Адэсе. Падрабязней пра фармат і імпрэзы сёлетняга кінафестывалю радыё Ўнэт распавяла ягоная арганізатарка, праваабаронца Таццяна Гацура-Яворская.
Фестываль будзе адбывацца ў пяці ўкраінскіх гарадах. Ён будзе доўжыцца некалькі месяцаў. У лістападзе больш за ўсё будзе падзеяў. Фестываль будзе праходзіць у Бучы, Адэсе і Луцку. Апроч фільмаў мы хочам зладзіць дыскусіі з украінцамі і беларускай дыяспарай. І таксама падчас нашых паказаў і іншых мерапрыемстваў, якія будуць, як і ў мінулым годзе мы будзем збіраць данаты для вакуумнай тэрапіі ран для ўкраінскіх шпіталёў.
У Луцку таксама ў межах фестывалю будзе выстава працаў Цеслера, а ў Адэсе будзе канцэрт гурта Колір. Пачынаецца ўсё з горада Адэсы. Ужо 9 чысла будзе адкрывацца фестываль фільмам «Радзіма», які зараз шуміць па ўсёй Еўропе і атрымлівае ўзнагароды і вылучаны ў шорт-ліст Еўрапейскай кінаакадэміі.
Тры дні і чатыры фільмы будзе ў Адэсе ў прасторы «Ось» на вуліцы Канатнай, 93. Пачатак – 9 лістапада а 18-й гадзіне. Пасля будзе фільм «Вадохрышча» Андрэя Куцілы і «Прагулянкі з Пушкіным» беларускай рэжысёркі Вольгі Прусак. І закрые фестываль у Адэсе фільм «Беларускі вальс» таксама пра Алеся Пушкіна і канцэрт гурта Колір, падчас якога таксама будзем збіраць данаты для вакуумнай тэрапіі ран.
Пасля эстафету пераймае Буча. І ў Бучу адмыслова прыедзе рэжысёр фільма «Кураж». У Бучы паказы будуць 18, 25 і 26 лістапада. Рэжысёр фільма «Кураж» Аляксей Палуян прыедзе якраз 25 лістапада ў Бучу каб сустрэцца з гледачамі. Гэта ўсё будзе адбывацца ў кінатэатры Filmax у Бучы. Таксама з 18 да 20 лістапада будуць захады і паказы фільмаў у Луцку. Выстава Цеслера будзе працаваць тыдзень да 25 лістапада.
У снежні – Тэрнопаль, а ў студзені Кіеў.
Цалкам размову з Таццянай Гацурай-Яворскай слухайце ў плэеры ніжэй:
У Берліне на канферэнцыі парламенцкіх груп «За дэмакратычную Беларусь» абвясцілі пра стварэнне адпаведнага Альянсу. У форуме парламентарыяў узяла ўдзел і лідарка беларускіх дэмакратычных сілаў Святлана Ціханоўская. Падрабязнасці пра сустрэчу дэпутатаў, якія ўваходзяць у парламенцкія групы «За дэмакратычную Беларусь» і мэты стварэння Альянсу радыё Ўнэт распавёў дарадца Офісу Святланы Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе і міжпарламенцкай супрацы Анатоль Лябедзька.
Крыху гісторыі: у 2020 годзе былі тры парламенты, дзе былі створаныя групы «За дэмакратычную Беларусь», сёння іх ужо 21, і мы дадаем сюды дэлегацыю па Беларусі Еўрапейскага парламента – 22 суб’екты. На гэтым прамежку часу – тры гады, мы працавалі больш на двухбаковым узроўні. Але зараз адчуваецца неабходнасць стварэння такой парасонавай арганізацыі, якая будзе мець нейкія пункты і планы супольнай дзейнасці, не толькі на двухбаковым узроўні, але з удзелам усяго Альянса груп «За дэмакратычную Беларусь».
Вось дзеля гэтага мы і сустрэліся ў Берліне. Была вельмі пазітыўнная, канструктыўная і эфектыўная сустрэча, дыскусія. Па факце якой мы канстатуем, што ў нас і дэ-факта, і дэ-юрэ ўжо ёсць Альянс груп «За дэмакратычную Беларусь».
Галоўная наша мэта – гэта ўступленне Беларусі ў Еўрапейскі Саюз. Еўрапейскі Саюз ад Лісабона да Віцебска, Луганска, Тбілісі, Кішынёва – вось гэта, як мэта. А разам будзем вырашаць шэраг важных задач. Напрыклад, як стварыць па Беларусі шырокую міжнародную кааліцыю, важным складнікам якой з’яўляецца парламенцкая. Таксама ставім задачу, натуральна, спыніць пераслед апанентаў рэжыма ў Беларусі, вызваліць палітычных вязняў, аказваць усю магчымую дапамогу для тых, хто зараз у вязніцах – у турмах і калоніях.
Адной з задачаў разглядаецца таксама дапамога Беларусі рыхтавацца да таго часу, калі Беларусь стане дэмакратыяй і нармальнай еўрапейскай краінай, а не дыктатурай. Гэта азначае, што рыхтуем рэформы, рыхтуем праект Канстытуцыі новай Беларусі, рыхтуем праекты законаў, працуем над кадравым рэзервам для новай Беларусі.
Прыцягненне да адказнасці тых, хто здзяйсняў злачынствы ў Беларусі – гэта таксама адна з задач, якая стаіць перад Альянсам. Натуральна, што гучалі самыя розыя ідэі, прапановы. Мы створым палітычны календар Беларусі, дзе будуць пазначаныя важныя даты і мерапрыемствы, якія мы будзем ладзіць у наступным годзе.
А найбліжэйшы пункт гэтага календара – гэта 12-13 лістапада – Дзень міжнароднай салідарнасці з Беларуссю. І некаторыя ўдзельнікі Альянсу ўжо заявілі, што яны будуць рабіць пэўныя мерапрыемствы. Як мінімум – гэта праца ў сацыяльных сетках. З’явяцца новыя «хросныя» для палітычных вязняў. Ці, напрыклад, як у той жа Малдове, у Кішынёве, яны збіраюцца пайсці да беларускай амбасады і там правесці такую акцыю, якая нагадае пра палітвязняў у Беларусі, чаго не было на працягу дзесяцігоддзяў у той самай Малдове.
Гэта, калі каротка абазначыць мэты, задачы і вынікі сустрэчы, якая завершылася стварэннем Альянсу групаў «За дэмакратычную Беларусь».
Як чальцы Альянсу прымалі выступ Святланы Ціханоўскай?
Святлана Ціханоўская выступала і з вітальным словам, і з прамовай. Стоадсоткава, яе абсалютна паўсюль успрымаюць з вялікай цікавасцю. Гэта без усялякага перабольшвання. Канешне, яна гаварыла пра еўрапейскую перспектыву, яна гаварыла пра неабходнасць падтрымкі Беларусі. Яна казала пра палітычных вязняў. Яна казала пра адказнасць – і персанальную, і Лукашэнкі, і такіх структураў, як КДБ ці ГУБАЗіК. Так што гэта такі грунтоўны выступ, які быў успрыняты з велічэзнай цікавасцю.
Але фідбэкам было, як я казаў, што і парламентары давалі розныя ідэі, прапановы. Напрыклад, дэпутат з Люксембурга, ён жа прадстаўляў і Парламенцкую асамблею Рады Еўропы – магчыма слухачы памятаюць, што ПАРЕ прыняла вялікі даклад аб беларусах, якія змушаныя былі пакінуць Беларусь – і вось зараз мы плануем правесці такі івэнт з удзелам прадстаўнікоў групаў «За дэмакратычную Беларусь», каб абмеркаваць даклад, які прысвечаны сотням тысяч беларусаў, якія змушаныя былі пакінуць Беларусь, каб яго імплементаваць у нацыянальныя заканадаўствы. Вось гэта вельмі вострае пытанне, якое перыядычна ўзнікае ў той ці іншай еўрапейскай краіне. Таму ягоная гэтая прапанова была ўспрынята вельмі пазітыўна. І гэта якраз мерапрыемства, якое датычыць не двухбаковых стасункаў, а датычыць Альянсу груп «За дэмакратычную Беларусь».
Наколькі гэтыя групы зараз уплывовыя ў сваіх парламентах і наколькі яны сапраўды могуць імплементаваць тыя дамоўленасці, якія дасягаюцца, у нацыянальныя заканадаўствы?
Сітуацыя розная. У любым выпадку – ці гэта некалькі дэпутатаў, як у той жа Грузіі, ці 62 дэпутаты, як у італьянскім парламенце, мы іх разглядаем, як такое прабеларускае лобі. Што датычыць, наколькі могуць уплываць на сітуацыю, гэта вельмі складана, але разам з тым мы можам прывесці, як прыклад, у Латвіі мы зрабілі ўсё магчымае, каб не прыраўнялі беларусаў да расіян у прававой прасторы Латвіі. Гэта канкрэтная сітуацыя. Там група адносна невялікая, але яны дабіліся гэтага выніку. Таксама ўзгадваем наш поспех у Літве, калі дэпутаты пераадолелі вета прэзідэнта Наўседы. Так што прыклады ёсць. І гэта даказвае, што групы могуць працаваць і ўжо на сёняшні дзень ёсць вынік.
Не без удзелу дэпутатаў групы «За дэмакратычную Беларусь» зараз у Нямеччыне пасля шэрагу сустрэч таксама будуць пазітыўныя зрухі для беларусаў. Менш будзе клопату з дакументамі і Нямеччына гатова прызнаваць дзеючымі пратэрмінаваныя пашпарты беларусаў. Гэта вынік гэтай паездкі. І гэта таксама не без падтрымкі групы дэпутатаў «За дэмакратычную Беларусь» у нямецкім Бундэстагу.
Цалкам размову з Анатолем Лябедзькам слухайце ў плэеры ніжэй: