10 снежня адзначаўся Міжнародны дзень правоў чалавека. Ён быў устаноўлены ў дату прыняцця ў 1948 годзе Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека.
Сёння праблемы ў праваабарончай сферы стаяць вельмі востра ў краінах, якія маюць аўтарытарныя рэжымы пры ўладзе і ігнаруюць самыя прынцыпы правоў чалавека. Менавіта 10 снежня ў Вільні прайшла 15-я цырымонія ўручэння Прэміі праваабарончай супольнасці Беларусі за 2023 год. Яе лаўрэатамі сталі ў намінацыі «Журналіст года» – галоўны рэдактар «Рэгіянальнай газеты» з Маладзечна Аляксандр Манцэвіч, які зараз знаходзіцца ў турме, у намінацыі «Праваабарончая кампанія/ініцыятыва года-2023» лаўрэатам стала Служба эвакуацыі «BYSOL», у новай намінацыі, якая з’явілася сёлета, «Праваабарончая салідарнасць года-2023» пераможцай стала палітзняволеная Паліна Шарэнда-Панасюк. А ў намінацыі «Праваабаронца года» сёлета два пераможцы – гэта адвакатка Наталля Мацкевіч і намеснік кіраўніка Беларускай асацыяцыі журналістаў Алег Агееў. Спадар Алег у інтэрв’ю радыё Ўнэт акрэсліў асноўныя праблемы ў сёняшняй сітуацыі з правамі чалавека ў свеце і Беларусі.
— На жаль, усё больш з’яўляецца людзей, якія ігнаруюць правы чалавека. І гэта дыктатары таталітарных рэжымаў, іх абслуга, умоўна кажучы, – людзі, якіх яны прызначаюць на дзяржаўныя пасады, па-першае, не разумеюць канцэпцыі правоў чалавека. Яны ажыццяўляюць уладныя паўнамоцтвы як ім патрэбна і так, як яны асабіста хочуць. І гэта стала, на жаль, праблемай для тых механізмаў, якія былі створаныя пасля Другой Сусветнай вайны.
Мы бачым, што і механізмы ААН, і механізмы АБСЕ на сёняшні дзень паказваюць сваю неэфектыўнасць. Нават у нашым рэгіёне распачатая агрэсія Расіі супраць Украіны, дзе Беларусь з’яўляецца адной з краінаў, выступаючых на баку агрэсара. Нават тая дзяржаўная прапаганда, якая ўжо ў голас адмаўляе ў існаванні такога канцэпта – правоў чалавека, сведчыць аб тым, што дыктатарскія рэжымы выконваць правы грамадзян на той тэрыторыі, якую яны кантралююць, не згодныя.
Сапраўды, у такіх дзяржавах масава парушаюцца правы чалавека. І, на жаль, людзі, якія гэта робяць, застаюцца непакаранымі ў абсалютнай большасці выпадкаў. Зразумела, што ёсць злачынствы супраць чалавечнасці, ёсць такое паняцце, як генацыд, і ёсць Міжнародны крымінальны суд, які, як мы бычым, ужо выдаў ордэр на арышт Пуціна і Львовай-Бяловай. Як мінімум, вядома пра двух асобаў, на якіх выдадзены ордэры на арышт за міжнародныя злачынствы.
Але гэта кропкавыя выпадкі. І, безумоўна, дзясяткі, калі не сотні, тысяч беларусаў, якія пакутуюць ад штодзённых парушэнняў правоў чалавека, не могууць дамагчыся прыцягнення да адказнасці тых, хто гэтыя правы парушае. Гэта, безумоўна, складанасць і гэта выклік для нас – для праваабарончага сектара: што рабіць, як бараніць правы грамадзян Беларусі, калі мы самі, беларускія праваабаронцы на сёняшні дзень з’яўляемся мэтанакіравана дыскрымінуемай групай.
І праваабаронцы, журналісты, адвакаты – тыя, хто ў нармальных краінах займае ганаровую пазіцыю ў грамадстве і адпаведнае становішча ад дзяржаўных устаноў, у Беларусі гэта ўсё крыміналізавана і ўсякая абарона правоў чалавека, мы ўжо бачым, прысуды. Напрыклад, прысуд Леаніду Судаленку ў 2021 годзе, дзе фактычна, за сваю праваабарончую дзейнасць ён быў асуджаны да пазбаўлення волі. Мы бачым кейсы «вясноўцаў», дзе шэраг нашых калегаў фактычна за праваабарончую дзейнасць буйныя тэрміны пазбаўлення волі атрымалі. Вось так дзяржава ставіцца менавіта да праваабаронцаў. І гэта таксама выклік – як бараніць правы іншых, калі мы самі з’яўляемся ўразлівай групай, якую прыцягваюць (да адказнасці) за сваю дзейнасць так званыя ўлады Беларусі.
— Вас многія ў Беларусі ўжо даўно ведаюць як кіраўніка юрыдычнай службы БАЖ. І Вашаму падраздзяленню яшчэ ў Беларусі, напэўна, ніколі без працы сядзець не даводзілася, бо журналістаў рэпрэсавалі ўсе гады лукашэнкавай улады. А як бы Вы ацанілі цяперашнюю сітуацыю і наколькі важная ў ёй Ваша дзейнасць?
— Крыху змяніўся вектар працы. Гэта сапраўды адбылося. Усё менш прававых дзеянняў унутры краіны, накіраваных на абарону прававымі сродкамі парушаных правоў журналістаў. А колькасць парушэнняў значна павялічылася. Гэта, на маю думку, звязана па-першае, з тым, што людзі ўнутры краіны страцілі давер да тых ораганаў, да якіх павінны звяртацца людзі ў выпадку парушэння іх правоў, і, адпаведна, згоды на тое, каб абскарджваць нейкія дзеянні ўладаў такіх ахвяраў парушэнняў правоў складана знайсці.
І па-другое, значна павялічылася колькасць працы і кірунку мінімізацыі наступстваў парушэнняў правоў чалавека. І на сёняшні зень большая частка працы – гэта менавіта дапамога тым, чые правы былі парушаныя, каб мінімізаваць сацыяльныя наступствы, каб журналісты засталіся ў прафесіі, каб сваякі палітзняволеных-журналістаў таксама не адчувалі сябе забытымі.
Цалкам размову з Алегам Агеевым слухайце ў плэеры ніжэй:
Comments are closed.