«У любым выпадку працягнем нашую працу, незалежна ад таго, які ў нас будзе статус». Лідары партый рыхтуюцца да горшага

Да 4 чэрвеня палітычныя партыі ў Беларусі павінны былі падаць у Мінюст дакументы на перарэгістрацыю. Гэта прадугледжана новай рэдакцыяй закона «Аб палітычных партыях» ад 14 лютага 2023 года. У камплекце дакументаў павінен быць спіс сябраў партыі з усімі данымі. Зразумела, што ва ўмовах сённяшняй Беларусі такая інфармацыя ў руках дзяржавы – гэта дадатковы ціск на чалавека. Апазіцыйныя партыі па-рознаму падыйшлі да адпаведнага патрабавання. Некаторыя падалі дакументы аб перарэгістрацыі без пераліку сябраў партыі, іншыя – увогуле адмовіліся ўдзельнічаць у гэтым «балагане». У панядзелак лідары чатырох дэмакратычных партый Беларусі сабралі журналістаў, каб патлумачыць сваю пазіцыю.

Вадзім Саранчукоў, выконваючы абавязкі старшыні ПБНФ

«Матывы гэтай зачысткі зразумелыя: зрабіць працу ў беларускім палітычным полі стэрыльнай, зрабіць працу любых палітычных арганізацыяў немагчымай. Дадзеныя змены ў заканадаўства аб палітычных партыях парушаюць некалькі артыкулаў Канстытуцыі.

Мы вырашылі не падаваць дакументы на рэгістрацыю партыі і не падаваць спісы па прычыне бяспекі».

Уладзімір Шанцаў, выконваючы абавязкі старшыні АГП

«Умовы дзейнасці партый пасля ўступлення ў сілу гэтага закона значна пагоршыліся. Мінімальная колькасць сябраў, неабходных для рэгістрацыі, павялічылася з тысячы да пяці тысяч. У цяперашніх умовах апазіцыйнай партыі сабраць пяць тысяч чалавек нерэальна, але мы і самі не хочам падстаўляць людзей. Павялічваецца колькасць зарэгістраваных аддзяленняў для функцыянавання партыі, раней дастаткова было партыі ўтрымліваць толькі пяць абласных офісаў, зараз яны павінны быць яшчэ ў раёнах. Кожны дадатковы офіс – гэта дадатковы штат супрацоўнікаў.

АГП таксама не падае дакументы на рэгістрацыю, мы гэтае пытанне доўга разглядалі, але вырашылі, што ўсе гэта незаконна і мы ў гэтым балагане не ўдзельнічаем».

Ігар Барысаў, старшыня БСДП «Грамада»

«Гэты закон хіба можна назваць толькі што драконаўскім, каб зачысціць палітычнае поле. Чаму гэтага раней не адбылося? Маё меркаванне, што ў нейкай ступені спыніўся ўвод санкцый, і таму пытанне з партыямі падвісла ў паветры, пасля таго як быў вынішчаны сектар медыя і НДА. Улада не хоча стрэсу напярэдадні 2024 года, у лютым запланаваны выбары ў парламент і мясцовыя Саветы дэпутатаў. Па выбарчым заканадаўстве палітычныя партыі маюць доступ да дзяржаўных СМІ, гэта тэлеэфір, гэта ўдзел у тэледэбатах, і ад усяго гэтага напярэдадні выбараў улада вырашыла пазбавіцца. Але я лічу, што гэтыя крокі не спыняць той настрой у грамадстве, якія пануе пасля 2020 года. На маю думку, адбудзецца яшчэ большая радыкалізацыя, таму што ў грамадзян не будзе легальных механізмаў удзелу ў выбарах.

БСДП «Грамада», пасля абмеркавання на пасяджэнні цэнтральнага камітэта, падала дакументы на перарэгістрацыю, але мы падалі дакументы без спісаў нашых сяброў. І мы падалі пратакол, што не прымаем праўкі ў Статут, якія зараз прапануюцца ў сувязі з новым заканадаўствам».

Зміцер Кучук, старшыня БП «Зяленыя»

«Ліквідацыя дэмакратычных партый не здымае палітычнага напружання ў грамадстве. Грамадзян фактычна пазбаўляюць магчымасці ўдзельнічаць у выбарчых кампаніях, кантраляваць выбары, быць прадстаўленымі ў выбарчых камісіях.

Мы падалі дакументы на перарэгістрацыю без спісаў, ніякіх змен у Статут не ўносілі. Я хачу сказаць, што падалі-не падалі дакументы, гэта нічога не вырашае. У любым выпадку будзе рашэнне аб закрыцці палітычных партый, прынятае Вярхоўным судом, і мы не маем ілюзій, што палітычныя партыі будуць захаваны».

Па працэдуры рашэнне аб ліквідацыі партыі прымае Вярхоўны суд, пасля яго можна яшчэ аспрэчыць у Канстытуцыйным судзе. З улікам таго, як мэтанакіравана ўлада знішчае сёння апанентаў, гэтыя працэдуры могуць быць праведзены вельмі хутка. Але ніводная з чатырох дэмакратычных партый пасля ліквідацыі спыняць працу не збіраецца.

Вадзім Саранчукоў, выконваючы абавязкі старшыні ПБНФ

«Партыйная арганізацыя – гэта не партызанскі атрад, таму дзейнасць, якой займаліся палітычныя партыі, яна базуецца на фармуляванні ідэалагічнага пасылу, на гуртаванні людзей вакол гэтага бачання. І гэтая праца не можа спыніцца ні межамі, ні прымусамі, ні рашэннямі. Для нас вельмі важным з’яўляецца прадстаўляць Беларусь на замежным полі і трымаць беларускае пытанне на парадку дня».

Уладзімір Шанцаў, выконваючы абавязкі старшыні АГП

«У тых, хто хоча ліквідаваць партыі, нічога не атрымаецца. Аб’яднаная грамадзянская партыя была, ёсць і будзе. Безумоўна, троху зменяцца формы працы, але не буду раскрываць падрабязнасці».

Зміцер Кучук, старшыня БП «Зяленыя»

«Сярод сябраў нашай партыі значная частка знаходзіцца ў Беларусі і мы ў любым выпадку працягнем нашую працу, незалежна ад таго, які ў нас будзе статус. Мы таксама кансультаваліся з міжнароднымі партнёрамі, для іх нічога не зменіцца, яны будуць з намі працаваць які раней».

Ігар Барысаў, старшыня БСДП «Грамада»

«Пытанне далейшага існавання яшчэ востра не стаіць, таму што сёння нас не ліквідуюць. Я спадзяюся, што ў бліжэйшыя дні таксама. Калі гэта здарыцца, мы выкажамся, у якім фармаце будзем працягваць сваю дзейнасць».

Як партыя можа функцыянаваць нелегальна на тэрыторыі Беларусі – прыклад ёсць. «Народная грамада» была ліквідавана яшчэ ў 2005 годзе, але да гэтага часу працягвае працаваць, прыцягваць сябраў, з’яўляецца ўдзельніцай міжнародных партыйных аб’яднанняў – кажа выконваючы абавязкі старшыні партыі Яўген Вільскі.

«Наш лідар заўсёды казаў, што партызаны не павінны ісці ў гестапа і прасіць дазволу, каб падарваць цягнік. Таму мы ніколі ніякіх спісаў не падавалі. Мы праводзілі з’езд партыі і кожны раз гучала пытанне: ці будзем рэгістравацца. І ўсе адказвалі, навошта нам гэта патрэбна. Мы за гэта галасавалі і спакойна працавалі да наступнага з’езда ў статусе аргкамітэта. У 2020 годзе гэта выратавала нашую партыю, бо мы ніякіх спісаў не падавалі і ніхто не ведаў нашых сябраў, таму ў нас арыштаваных зараз 6 ці 7 чалавек. Наша партыя прызнана экстрэмісцкай і мы выратавалі шмат людзей толькі тым, што не падавалі спісаў».