Шырокамаштабнае ўварванне Расіі значна змяніла стратэгічнае партнёрства Польшчы і Украіны і напоўніла яго рэальным зместам. Такое збліжэнне Кіева і Варшавы падабаецца не ўсім у Еўропе і заўважна раздражняе Крэмль, які спрабуе выкарыстаць супраць яго ўвесь арсенал сваёй прапаганды.
За нашу і вашу бяспеку.
24 лютага 2022 года расійскія войскі ўварваліся ў Украіну. У той жа дзень утварыліся вялізныя чэргі на заходніх межах нашай краіны, мільёны людзей, у асноўным жанчыны, дзеці, асобы сталага ўзросту былі вымушаныя пакінуць Украіну. Польшча стала галоўным транзітным пунктам для многіх на далейшым шляху на захад, але шмат украінцаў аселі ў Польшчы. Важна, што ¾ украінскіх уцекачоў жывуць не ў прытулках і лагерах для бежанцаў, а ў прыватных дамах грамадзян Польшчы. Цёплы прыём значна павялічыў ролю ўкраінскага фактару ў польскай палітыцы, у прыватнасці, выклікаў радыкальныя змены ў падыходах кіруючай партыі «Права і справядлівасць». 10 сакавіка польскі Сейм прыняў закон аб дапамозе ўкраінскім бежанцам.
Інтэнсіўнасць польска-украінскіх кантактаў павялічылася колькасна і якасна. Прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда, у вырашальны для Украіны момант абмеркавання перспектыў атрымання статусу кандыдата ў ЕС асабіста пераканаў лідэраў Паўднёвай Еўропы. Прэзідэнт Польшчы пабываў ва Украіне ў 2022 годзе і самастойна, і з літоўскім калегам Гітанасам Наўседам. Нагадаю, што візіт прэзідэнтаў Літвы і Польшчы адбыўся напярэдадні поўнамаштабнага ўварвання Расіі, таму яго значэнне як дэманстрацыю падтрымкі цяжка пераацаніць.
Прэм’ер-міністр Польшчы Матэвуш Маравецкі быў ва Украіне на працягу 2022 года пяць разоў і да таго ж зрабіў шэраг крытычных заяў адносна Расіі на агульнаеўрапейскім узроўні. 1 чэрвеня 2022 года ўрады Польшчы і Украіны правялі сумесныя кансультацыі, якія павінны былі прадэманстраваць гатоўнасць да ўзмацнення ўзаемадзеяння паміж нашымі краінамі. Віцэ-маршалак Сейма Малгажата Гасеўска стала адным з самых паслядоўных польскіх палітыкаў, якія займаюцца ўкраінскім пытаннем, і неаднаразова наведала Украіну. Ужо 12 сакавіка 2022 г. Вярхоўная Рада, са свайго боку, прыняла закон «Аб стварэнні прававых і сацыяльных гарантый для грамадзян Рэспублікі Польшча, што знаходзяцца на тэрыторыі Украіны «, які ўступіў у сілу ў сярэдзіне верасня 2022 г.
Польшча стала адным з лідараў краін НАТА і ЕС па перадачы зброі ва Украіну. Напярэдадні ўварвання УСУ атрымалі ПЗРК Piorun, які толькі нядаўна паступіў на ўзбраенне польскай арміі. У чэрвені 2022 года Польшча перадала дывізіён (18 гармат) САУ Krab з гарматай 155-ага калібру, што дазволіла значна змяніць ход ваенных дзеянняў на Донбасе. Яшчэ 54 такія САУ Украіна заказала ў польскага абароннага комплексу. Аднак галоўным укладам Варшавы ва ўмацаванне ўзброеных сіл Украіны стала перадача 230 танкаў Т-72 і некалькіх танкаў польскай мадэрнізацыі RT-91. Такім чынам, стратэгічны партнёр не толькі значна ўмацаваў баявыя здольнасці ўкраінскай арміі, але і прадэманстраваў, што ён ускладае надзею на яе ў пытанні стрымання расійскай агрэсіі.
Калі ў разгар баёў у ваколіцах Кіева настроі ў Польшчы былі трывожныя, на іх уплываў пастаянны прыток украінскіх бежанцаў, то восенню 2022 года польскія сацыёлагі зафіксавалі пэўную тэндэнцыю заспакаення ў польскім грамадстве. Аднак «украінскае пытанне» напэўна стане адной з тэм парламенцкіх выбараў, якія пройдуць у Польшчы ўвосень 2023 года. Хачу адзначыць, што наплыў украінскіх бежанцаў, тысячы якіх застаюцца ў Польшчы, змяняе этнічную структуру польскага грамадства, ствараючы ўсё больш аналогій з міжваеннай Польшчай. Дарэчы, яркай праявай салідарнасці з украінскім народам стала акцыя публіцыста Славаміра Серакоўскага, які арганізаваў збор сродкаў на БПЛА Bayraktar для Узброеных Сіл Украіны.
Трагічны інцыдэнт у вёсцы Пшэводаў, дзе ў выніку падзення ракеты загінулі двое мясцовых жыхароў, не выклікаў крызісу даверу паміж дзвюма краінамі. У гэтым запэўніў прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда, які падчас расследавання двойчы наведваў месца здарэння. Уласна, у цывілізаваным свеце ёсць разуменне, што прычынай гібелі польскіх сялян у любым выпадку быў няшчасны выпадак, а не злачынныя намеры УСУ. Аднак расійская прапаганда, вядома, не змагла абмінуць гэты інцыдэнт.
Крэмль і занепакоенасць
Праз месяц пасля шырокамаштабнага ўварвання Расіі ва Украіну Польшча абвясціла персонамі нон грата 45 супрацоўнікаў расійскай амбасады. Яны вялі дзейнасць, «несумяшчальную з дыпламатычным статусам», таму па патрабаванні польскіх улад былі вымушаныя пакінуць тэрыторыю краіны. Тым не менш дыпламатычныя адносіны паміж Польшчай і Расійскай Федэрацыяй фармальна захаваліся.
Аднак не гэтая падзея выклікала павышаную актыўнасць расійскай дзяржаўнай машыны ў каментаванні польска-ўкраінскіх стасункаў. Расія невыпадкова абрала польска-ўкраінскія адносіны ў якасці мішэні для прапаганды. Па-першае, Польшча ператварылася ў сапраўдны транспартны хаб для патрэб Украіны і, як было сказана вышэй, прыняла значную колькасць украінскіх бежанцаў. Па-другое, Расія мае ў распараджэнні масіў дакументаў па гісторыі польска-ўкраінскіх стасункаў, якімі можа маніпуляваць. Па-трэцяе, Польшча зʼяўляецца адным з ключавых саюзнікаў ЗША ў Балта-Чарнаморскім рэгіёне, і гэта вельмі раздражняе Расію. Крэмль разлічвае выкарыстаць супраць Польшчы незадаволенасць, якая існуе ў шэрагу краін Старой Еўропы ў сувязі з прынцыповай пазіцыяй Варшавы па шэрагу пытанняў.
Цікава, што ключавым ньюсмейкерам, які паведамляе пра «агрэсіўныя планы Польшчы ў дачыненні да Украіны», стаў кіраўнік Службы знешняй разведкі Расіі Сяргей Нарышкін. Многім ён запомніўся сваёй разгубленасцю падчас пасяджэння Рады бяспекі РФ напярэдадні ўварвання расійскай арміі ва Украіну. Яшчэ ў канцы красавіка 2022 года ён гучна заявіў, што Польшча і ЗША распрацоўваюць планы па ўсталяванні кантролю над заходнімі рэгіёнамі Украіны. У пачатку чэрвеня кіраўнік СЗР РФ абвінаваціў Украіну ў «паступовай здачы» суверэнітэту з-за размяшчэння сервера падатковай службы на тэрыторыі Польшчы. Аднак днямі ў інтэрв’ю РІА «Новости» Нарышкін пераўзышоў самога сябе, заявіўшы, што Польшча рыхтуецца далучыць Львоўскую, Івана-Франкоўскую і частку Цярнопальскай абласцей, выкарыстоўваючы як апраўданне трагічныя падзеі на Валыні летам 1943 года. У расійскай інфармацыйнай прасторы іх называюць «Валынскай разнёй».
Дэградацыя аргументаў Нарышкіна вельмі паказальная: летам 2022 года галоўны расійскі разведчык паведамляў пра планы Польшчы стварыць на заходніх тэрыторыях Украіны «проксі-дзяржаву» з выкарыстаннем польскага вайсковага кантынгенту. На «разагрэве» у Нарышкіна выступіў былы прэзідэнт Украіны Віктар Януковіч, які публічна выказаў занепакоенасць, што «Польшча можа паглынуць Украіну». Пад канец 2022 года фантазіі Нарышкіна ператвараюцца ў праекцыю дзеянняў Расіі на акупаваных тэрыторыях Украіны на Польшчу – не толькі стратэгічнага партнёра Украіны, але і члена NATO і Еўрасаюза. Дарэчы, тут варта нагадаць, што антыўкраінская па сутнасці пазіцыя прэмʼер-міністра Венгрыі Віктара Орбана выклікала значнае пахаладанне ў адносінах паміж Варшавай і Будапештам.
Тэма польска-ўкраінскіх стасункаў заўважна непакоіць расійскі істэблішмэнт. На пачатку траўня гэтага году Дзмітрый Мядзведзеў (намеснік сакратара Рады бяспекі Расіі, былы прэзідэнт Расіі, пра працу якога на гэтай пасадзе прынята не згадваць) абвінаваціў Польшчу ў намеры анэксаваць землі Заходняй Украіны. У чэрвені міністр замежных спраў РФ Сяргей Лаўроў заявіў, што Польшча пачынае актыўна кантраляваць тэрыторыю Украіны, сярод іншага «ствараючы паралельную сістэму кантролю падатковай службы Украіны». Відавочна, што збліжэнне Польшчы і Украіны выклікае непакой у Крамлі.
Варта адзначыць, што тэма «польскіх наймітаў» у шэрагах УСУ гучала ў расійскай прапагандзе даўно, яшчэ да поўнамаштабнага ўварвання ва Украіну. Аднак польскія грамадзяне не трапілі ў расійскі палон і не сталі аб’ектамі расійскай прапаганды. Гэта не перашкодзіла расійскім прапагандыстам распавядаць пра 1200 загінулых «польскіх наймітаў» (тут цікавы факт выкарыстання польскіх СМІ) і распускаць небыліцы пра «вёску ў Херсонскай вобласці, выразаную за слоік расійскай тушонкі».
Што рабіць? Гаварыць і вучыцца.
Упаўнаважаны па пытаннях спэцслужбаў польскага ўраду Станіслаў Жарын напрыканцы лістапада адзначыў цікавыя тэндэнцыі расійскай дэзінфармацыі – жаданне падзяліць Польшчу і Украіну і пашырыць недавер да Польшчы сярод яе заходніх партнёраў. Ён таксама адзначыў, што Расія пачынае новую дэзінфармацыйную кампанію, каб даказаць, што ўкраінцы ўяўляюць пагрозу для польскага грамадства.
Што можна супрацьпаставіць такой дэзінфармацыйнай кампаніі ва ўмовах вайны з Расіяй. Меры выглядаюць відавочнымі і неабходнымі для рэалізацыі:
- Захаванне інтэнсіўнасці кантактаў на вышэйшым палітычным узроўні, у прыватнасці, актывізацыя «Люблінскага трохкутніка».
- Павышэнне інфармаванасці грамадзян Польшчы і Украіны аб сітуацыі ў нашых краінах.
- Супрацьдзеянне ксенафобіі і расійскай прапагандзе павінна насіць прадметны характар, заснаваны на case-studies.
- Сумесны ўдзел у фармаванні Балта-Чарнаморскага наратыву, скіраванага на супрацьдзеянне ўплыву «рускага свету».
Яўген Магда
Comments are closed.