Што з намі будзе пасля смерці? Ці існуе «той свет»? І калі існуе, то як дастойна правесці туды памерлага? Нашыя продкі верылі, што смерць была лагічным працягам жыцця чалавека і ніколі не адпускалі нябожчыка на той свет з пустымі рукамі. Разам з ім у труну клалі ежу, адзенне або грошы. Кожная рэч мела свае сэнсы. Беларускі праект Цячэ паспрабавала ў іх разабрацца і адабрала для нас топ-5 пахавальных традыцый беларусаў.
«Наша медыя называецца Цячэ і мы распавядаем, як жылі беларусы 100, 200 і нават 500 гадоў таму, – кажа адна з аўтарак праекта Алена. – У той час яны таксама сварыліся, кахалі, вандравалі, весяліліся і змагаліся за свае правы. Як і мы зараз, людзі рабілі памылкі, зараблялі грошы, выдумлялі нешта новае і адначасова былі смелыя і адданыя сваёй справе. Што тычыцца пахавальных традыцый, то нам падаецца, што яны выдатна адлюстроўваюць светапогляд нашых продкаў».
1. Курганы над магіламі і нарубы замест помніка
Паміж пустак, балот беларускай зямлі,
На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай,
Дрэмле памятка дзён, што ў нябыт уцяклі, –
Ўдзірванелы курган векавечны.
Да XII-XIII стагоддзя над магіламі нашы продкі насыпалі курганы. На поўначы Беларусі ў народзе іх называлі валатоўкамі. Існавалі прыгожыя павер’і, што ў насыпах спяць вечным сном волаты-веліканы.
Магчыма, вам даводзілася бачыць і нарубы. Так называлася дубовая калода альбо брус, які клалі на магілы ў многіх раёнах беларускага Палесся да сярэдзіны XX стагоддзя. Разам з драўляным крыжом такая надмагільная канструкцыя выконвала функцыю помніка. Звычай ставіць нарубы быў пашыраны ад Дняпра да басейна Мухаўца.
2. На той свет – толькі ў чыстым адзенні
Лічылася, што на тым свеце нябожчыку спатрэбіцца новае чыстае адзенне. На Берасцейшчыне труну маглі абіваць платамі (жаночы галаўны ўбор), а таксама накрываць платам самога памерлага.
3. Манеты, каб было чым разлічыцца на тым свеце
Манеты кідалі ў магілу яшчэ да нядаўняга часу. Беларусы мяркуюць, што грошы спатрэбяцца нябожчыку, каб «выкупіць месца». Праўда, у каго яго трэба выкупаць – пытанне адкрытае. Магчыма, гэты звычай звязаны з практыкай выпадковага парушэння старых магіл, каб іншыя нябожчыкі не прэтэндавалі на гэтае месца.
4. Ад хвароб – палец нябожчыка або нітка з ног памерлага
Лічылася, што нітка, якой звязвалі памерламу ногі, набывала чароўныя ўласцівасці. Напрыклад, выводзіла бародаўкі. Таксама практыкаваўся спосаб лячыць розныя хваробы з дапамогай пальца нябожчыка. Пры развітанні з памерлым чалавек мог узяць яго палец і правесці ім па хворым месцы, каб памерлы забраў хваробу з сабой.
5. Рытуалы з ежай
Пасля пахавання ўся радня збіралася за памінальным сталом, рабіла «абед». Галоўнай стравай лічылася куцця або коліва. На другі дзень пасля развітання з памерлым родзічы наведвалі яго магілу. Казалі, што пайшлі «снедаць» або «будзіць» нябожчыка.
На Радаўніцу ў Беларусі і да сёння засцілаюць магілы абрусамі-настольнікамі, раскладаюць ежу і выпіўку. Што праўда, часта на такіх абедах людзі проста напіваюцца.
Цікавая традыцыя ў нашых продкаў была звязана і з… макам! Мак рассыпалі каля хаты альбо магілы, каб нябожчык не прыходзіў да родзічаў. Лічылася, што памерлы вымушаны збіраць гэты мак і таму проста не паспявае дабрацца да жывых.
Аўдыёверсію падкаста Топ-5 слухайце ў плэеры ніжэй.
Comments are closed.