Loading

Рэспублікі Цэнтральнай Азіі, якія традыцыйна ўспрымаюцца як запаведнік расійскага ўплыву, апошнім часам пачалі выходзіць з-пад гэтага ўплыву Крамля. «Шакуючая Цэнтральная Азія» стала непрыемным сюрпрызам для расійскіх улад. Аднак гэта толькі сімптом паступовага аздараўлення і росту суб’ектнасці постсавецкіх краін.

Фота: Kazakhstan’s President Press Office

Пасля распаду СССР цэнтральнаазіяцкія  рэспублікі Масква традыцыйна разглядала як крыніцу таннай працоўнай сілы, Расія асабліва не хавала ксенафобіі да іх прадстаўнікоў, а часта, нават, ператварала яе ў элемент дзяржаўнай палітыкі. Мусульманская супольнасць адказвала будаўніцтвам новых мячэцяў і масавымі малітвамі ў ісламскія святы. Масква не зрабіла высноў з сітуацыі з этнічнымі расіянамі ў Туркменістане ў 90-я гады ХХ стагоддзя, якія падчас кіравання Сапармурата Ніязава былі вымушаныя альбо прыняць выключна туркменскае грамадзянства, альбо ўцячы ў Расію, пакінуўшы сваю маёмасць. Але тэрытарыяльныя прэтэнзіі да Казахстана прадстаўнікі расійскай палітычнай эліты выказвалі рэгулярна.

Трывожны званок для Пуціна прагучаў напярэдадні саміту ШАС, які прайшоў у сярэдзіне верасня ў Самаркандзе. Па дарозе на саміт кіраўнік КНР Сі Цзіньпін завярнуў у Астану, дзе правёў душэўныя перамовы з Прэзідэнтам Казахстана Касым-Жамартам Такаевым. Мясцовыя СМІ падкрэслівалі, што лідары ​​дзвюх дзяржаў размаўлялі без перакладчыкаў, і гэта міжволі прымушае прыгадаць, як Пуцін не змог вымавіць імя прэзідэнта Казахстана на сустрэчы з ім.  Акрамя таго, Сі Цзіньпін досыць ясна выказаўся аб падтрымцы тэрытарыяльнай цэласнасці Казахстана. Нагадаю, што Такаеў прайшоў цікавую эвалюцыю: ад палітыка, які ў студзені 2022 года папрасіў увесці кантынгент АДКБ для падтрымання парадку ў Казахстане, да прэзідэнта, які распачаў наступленне на свайго папярэдніка Нурсултана Назарбаева і заявіў аб гатоўнасці датэрмінова балатавацца на вышэйшую пасаду,  але толькі на адзін прэзідэнцкі тэрмін. Дарэчы, захаванне Сі на пасадзе генеральнага сакратара Камуністычнай партыі Кітая дазваляе Такаеву разлічваць на яго далейшую падтрымку

Заклік прэзідэнта Таджыкістана Эмамалі Рахмона да прэзідэнта Уладзіміра Пуціна з павагаю ставіцца да народаў Цэнтральнай Азіі прагучаў невыпадкова. Гэта агучыў аксакал з кагорты прэзідэнтаў рэгіёну (ён на пасадзе знаходзіцца даўжэй за Пуціна),  які пачынаў сваю палітычную кар’еру са зрусіфікаваным прозвішчам Рахмонаў. Нягледзячы на ​​фармат круглага стала, гэты заклік меў эфект бомбы, якая разарвалася, бо расіяне дакладна не чакалі нічога падобнага ад прадстаўнікоў Цэнтральнай Азіі.

Расстрэл мабілізаваных расіян, які зладзілі двое салдат арміі РФ (таджыкі па нацыянальнасці) сведчыць пра тое, што расійская армія не мае намеру адмаўляцца ад стэрэатыпаў, створаных стагоддзямі. Цяпер ужо не ў савецкіх ваенных «уласны гонар», а ў расійскіх, і яны будуць старацца падганяць пад гэтыя стандарты ўсіх астатніх. Мусульманам, якім прапануюць абмяняць службу ў шэрагах расійскай арміі ва Украіне на расійскі пашпарт «з часам», не варта разлічваць на павагу да ісламу. Гэта – прывілей «кадыраўцаў», за які кіраўнік Чачні плаціць Крамлю сабачай адданасцю. Гэты расстрэл вымусіў расійскія ўлады тэрмінова правесці пасяджэнне Рады бяспекі, па выніках якога сакратар Рады Мікалай Патрушаў анансаваў змены ў міграцыйнае заканадаўства РФ і рэйды па месцах кампактнага пражывання мігрантаў. На практыцы гэта будзе азначаць узмацненне дзяржаўнай ксенафобіі ў Расіі і разнастайныя праявы карупцыі ў адносінах паміж выхадцамі з Цэнтральнай Азіі і сілавікамі.

Расія не атрымала ўдар у спіну, як некаторыя маглі падумаць. Яна толькі расплачваецца за дзесяцігоддзі пагарды і імперскага мыслення ў адносінах да сваіх саюзнікаў, якія выразна адчулі момант слабасці Крамля і падтрымку з боку Расіі. Агрэсія Крамля ва Украіне стала каталізатарам распаду «рускага свету» на постсавецкай прасторы, і гэты працэс не спыніць.

Яўген Магда 

Comments are closed.